Godsdienste en wêreldbeskouings

Godsdienste en wêreldbeskouings

Analitiese Filosofie	Baie filosowe het nou besluit dat die rol van filosowe nie meer is om waarheid te vind nie, want dis nou die taak van die wetenskap. Filosofie sal help om die terme duideliker te stel. Dit word dus ‘n metode om konsepte te analiseer en die taal waarin dit gestel word [SL bl 160, m]. Hierdie tipe van filosofie het Amerikaanse filosofie in die twintigste eeu gedomineer [SL bl 160, m].
Animisme	Die aanbidding van geeste wat hul in natuurlike verskynsels bevind.
Boeddhisme	Die grootste van die Hindoe  ‘heresies’ dwalleer
Christelike Empirisisme En realisme	Christen empirisisme erken die waarde van sintuiglike sonder dat realiteit beperk is tot wat die oë sien. Verder aanvaar dit ook die onsigbare geestelike ryk van waarheid, goedheid, skoonheid en liefde. Christen rasionalisme erken die waarde van rasionalisme sonder om die waarheid te beperk tot idees wat kom uit die gevalle menslike rede [SL bl 140, b].
Chrstene en Flosofië en Wetenskap
Constructivism	Waarheid is ’n sosiale konstruksie. Waarheid word gemaak. In onderwys: kinders moet hulle eie realiteit konstrueer!{TT bl. 242]
Deconstructionism	Vertolking van skryfwerk is nie om skrywer se bedoeling te vind nie. Dit het begin as ‘n metode van literêre kritiek, maar word nou toegepas op alle tipes skryfwerk, insluitend wette. Volgens deconstructionism vertoon taal nie betekenis (wat impliseer dat daar ‘n bonatuurlike stuk van waarheid is); eerder is taal ‘n sosiale konstruksie. Enige geskrewe stuk vertoon (dikwels teenoorgestelde) sosiale en kultuurkragte, ten doel om uiteindelik ‘n sosiale groep se mag te bevorder. Vertolking beteken nie wat die skrywer bedoel het nie, maar om die onderliggende mag-verhoudings te ontbloot [HNL bl 404, m]. Dit het ook by vertolking van wette uitgekom.
Determinisme	Alles wat mense dink of doen word in ‘n masjien tipe aksie bepaal . Vryheid of vrye keuse is ‘n illusie [HL bl. 164, m].
Eksistensialisme	“Existence precedes essence.” “Essence” is ‘n voorafbestaande ideaal. Dus, “bestaan kom voor identiteit (wat ‘n mens is in sy hele wese).” Die eksistensialisme is ‘n beweging gesentreer om individuele bestaan waar mense verantwoordelikheid vir hul eie dade aanvaar en hul eie toekoms bepaal, maar dit gaan ook oor veel meer as dit (Uit “By” 27 Ok 2012). Hulle het beweer dat daar nie so iets is as ‘n universele menslike natuur nie, omdat daar nie ‘n god is nie. Daarom, o.a., is daar nie so iets soos morele riglyne nie. Sartre se beroemde slagspreuk is “mense is  veroordeel om vry te wees.” Mense moet maar aan die diep kant inspring en eie keuses maak soos wat die lewe aangaan (SL bl 221,225). Kierkegaard, die Deense Lutheraan, is die vader van eksistensialisme. Met Karl Barth het die eksistensiële metode in teologie ingekom.
Eksistensiële Teologie	Kyk na Neo-ortodokse teologie
Empirisisme	Alle kennis word verkry deur observasie. Anders gestel: observasie is die uiteindelike standaard waarteen alle waarheid aansprake getoets word. Daar is natuurlik niks verkeerd met empiriese metodes nie, maar empirisisme as filosofie kan nie bewys word nie [UP bl. 38, m].
Gaia hipotese	Dis voorgestel deur die Brit James Lovelock: Die aarde met alles daarop wat lewe is een enkele lewende organisme, ’n self regulerende sisteem, wat die omstandighede vir lewe kontroleer en in standhou [BA bl. 37, m].
Historisisme	Die verabsolutering van geskiedenis/ Byvoorbeeld, die siening in die geskiedenis dat idees produkte is van ontplooiende gewoontes [kultuur evolusie]. Die geloof dat mense met hul natuurlike intellek ’n interne betekenis in geskiedenis kan raaksien. Dis nie 'oorsaak' en 'gevolg' begrippe wat die historikus gebruik nie, dis iets wat die historisis as ‘n bonatuurlike noodwendigheid raaksien. Waar Hegel in geskiedenis die progressiewe self-manifestasie van die absolute gees sien, is hy 'n historisis. Waar evolusie 'n beginsel word van interpretasie van die geskiedenis, is dit 'n vorm van historisisme. In Keats se geskrif verskyn 'n presiese voorbeeld van historisme: 'tis the eternal law The first in beauty should be the first in might, [TWL bl. 243, b, Lewis]. Daar is niks wat nie buite die historiese proses staan nie. Historisisme beweer die Bybel is nie Goddelike openbaring nie. Dit is net menslike konsepte van God, wat met die tyd ontplooi van eenvoudig tot kompleks. Die eerste fase is animisme. Die volgende stadium polytheism (baie gode), dan henotheism (een hoofgod soos Zeus of Olympus), dan monotheism (een god). Die finale stadium is die etiese monotheism van profete soos Amos en Hosea, wat geleer het dat God nie net een is nie maar ook heilig [SL bl 196, b].
Humanisme	Tans: Alles draai om die mens sonder die bonatuurlike, dus sekulêr. Dit kan baie betekenisse hê. Aanvanklik in renaissance die oplewing van klasieke studie. Vanaf die Franse rewolusie, die beklemtoning van die mens sonder die bonatuurlike. Later, al hoe meer geïdentifiseer met die sekulêre. Maar, daar is blykbaar ook godsdienstige humanisme waar een of ander godsdiens by betrek word.
Islam	Die grootste van die Christen ‘heresies” dwaalleer [TWL bl. 369, b].
Instrumentalisme	Die definisie van idees as gereedskap om sosiale doelstellings te bereik
Marxisme en kommunisme	Mense is inherent goed. Die geskiedenis is ‘n dialektiese proses van tese, antitese en sintese (‘n siening, die teenstrydige siening van dieselfde objek/onderwerp, en die oplossing) wat aanhou en daardeur hoër vlakke van lewe veroorsaak. Maar, in die plek van ‘dialektiese idealisme’ het hy ‘dialektiese materialisme’ gebruik omdat hy ekonomiese kragte gesien het as die motor wat geskiedenis aandryf tot ‘n gestelde ideaal. Hy het vyf stadia van sosiale ontwikkeling gesien, en wou vanaf die vierde (kapitalistiese) oor beweeg na die ‘klaslose,’ gemeenskap (kommunisme). In hierdie dogmaties-ateïstiese gemeenskap moes ontslae geraak word van alle godsdienste, wat hy beskou het as die “opium van die mense,” of, die “sug” van elke onderdrukte individu.
Naturalisme/ Materialisme	Die fundamentele realiteit bestaan uit materie waar onpersoonlike natuurlike kragte optree. Die heelal is die produk van natuurwette.  Die mens is niks anders as biologiese wesens wat deur evolusionêre kragte geproduseer is.   (Terloops :Alle dinge het hul identiteit van God. Vir mense geld die morele wette en vir die materiële dinge die wette van die natuur (TT bl 84, +3). Die verskil tussen die twee is dat mense moet kies om te gehoorsaam terwyl die natuur die natuurwette moet gehoorsaam (volgens Calvyn).
Neo-Marxiste	Multiculturalism, feministe, en politiek-korrektheid word neo-Marxist genoem omdat hulle Marx se manier gebruik om hul onderskeie doelstellings te bevorder, van hulself bewus te maak, en om die juk van die onderdrukkers af te gooi.
Neo-Ortodokse Teologie (Eksistensiële Teologie)	Hierdie liberale teologie,  [NO], het ’n verdeelde beskouing van die waarheid: (1) Godsdiens in ’n aparte kokon of, sê  maar boonste vlak [die gebied van nie-rede],  en (2) Wetenskap, geskiedenis, kosmos [die gebied van rede]. In die gebied van die rede het die Bybel  foute, veral wat geskiedenis en skepping betref. Nogtans kan die Bybel in die gebied van nie-rede ’n godsdienstige ondervinding gee. Alle godsdiens word op die boonste vlak bedryf. Daar is egter nie plek vir bespreking nie, net arbitrêre stellings wat kan varieer soos die situasie dit vereis [HL bl 177, m]. Daar is in ’n sekulêre beskouing ook ’n dubbele gebied waaruit ’n sprong gemaak kan word na die boonste vlak van nie-rede, wat as ’n “groot ondervinding” bekend is. Hierdie ondervinding kan nie omskryf word nie, selfs nie vir die persoon wat dit sou hê, self nie. Hierdie teologie het ’n soortgelyke sprong wat op die oog af lyk of dit meer substansie het. Maar NO gebruik net godsdienstige woorde om dit kommunikeerbaar te laat lyk.
Neo-Platonisme	Plotinus (205-270 NC): Uiteindelike realiteit is die onpersoonlike een waaruit alle bestaan vloei, waarnatoe dit weer strewe om terug te keer. Hierdie ‘vloei aksies’ is in die vorm van ’n soort dalende of wyerwordende stroom—eerste die idees, dan die siel en laaste materie, later bekend as die Groot Ketting van Bestaan. Daar is geen wesenlike onderskeid tussen skepper en skepsel nie. Alhoewel die goddelike beeld stroomaf al hoe dowwer word, het alles wat bestaan godheid, anders kan dit nie bestaan nie. Dus is ook  ‘n mens se fisiese (materiële) liggaam (die dowwer deel) nie so goed nie, waarvan ‘n mens moet ontsnap d.m.v. asketiese gebruike. Dit is van die eerste formele stellings van panteïsme [BA bl. 36, o]. (TT bl. 385, 3). [Grieks: pan—alles, theos—god].
New Age	Die mens self is die hoof realiteit van New Age, die eie identiteit, die eie ek wat sy bewussyn moet verhoog om te besef hy is God. Wanneer die “self” besef hy is een met die kosmos, het hy die uiteindelike doel bereik: kosmiese bewussyn [EcH bl. 193]. Die hart van New Age is panteïsme. Die realiteit is onpersoonlike geestelike kragte. Dis ’n volledige wêreldbeskouing wat die drie hoof vrae beantwoord. Waar kom ons vandaan en wie is die mens? Die mens kom vanaf die Universele Gees, ’n onpersoonlike god of geestelike krag wat onderliggend aan alle dinge is. Wat het verkeerd gegaan? Die mens het sy ware natuur vergeet, vergeet dat hy deel is van God. Wat is die bron van die mens se  verlossing? Die mens moet weer sy ware natuur ontdek en weer skakel  met God binne-in. [HnL, bl. 268, o]. Daar is geen sonde nie, net ’n gebrek aan verligting. Mense moet die mistieke kennis van hul binne-godheid herwin, die bewussyn opgradeer. Daarvoor is daar allerhande metodes, vir dié wat dit wil doen, soos meditasie, ontspanning oefeninge, gebruik van kristalle, verdowingsmiddels ens. Die herwinning is om eenheid met God te soek deur grense van die ‘self’ te laat oplos. Dan kan glo uit hierdie goddelike krag getap word om, byvoorbeeld, meer kreatief te wees, meer energiek  en in staat om siekes gesond te maak. Hier is weereens die eskalasie mite waar die goeie mens goed is en homself nog kan verbeter deur een of ander ding te doen.
Panenteïsme (Process Theology)	Dis ’n soort kompromie tussen godsdiens en panteïsme. Dit ontken dat God ewig en bonatuurlik is, maar identifiseer hom nie met die materiële heelal nie. Inplaas daarvan is God en die heelal afhanklik van mekaar; God het die wêreld nodig want die wêreld bestaan alleen deur sy kardinale krag en die wêreld het God nodig, want dit kan nie bestaan sonder die kardinale krag nie. God is ‘n goddelike gees wat in en met die wêreld ontplooi, evolusie van die wêreld en ’n god. Die kosmiese en ons lewens is deel daarvan (TT  bl.  236, m). Alles is in god, nie soos panteïsme wat sê ‘alles is god’ nie, dus panenteïsme. Die fisiese wêreld is ‘n uitvloeiing (emanation) van God se wese (essence) is. Proses teologie leer dat soos ons keuses maak wat ons lewensvorme bepaal, so vorm ons god ook en sy ondervindings omdat ons lewens vaste vorm gee  aan die goddelike lewe. Ons is dan nie net mede skeppers met god nie maar ook mede skeppers van god.
Panteïsme	Alles is god, alles is goddelik. God is ’n onpersoonlike gemeenskaplike gees of krag wat die fisiese wêreld deurtrek, waarvan ook alle mense deel is—’n  poel van algemene spiritualiteit waarna almal kan vloei (TT bl 388) (Ech bl 192, L). Nirvana is die eenwording van die individu se gees met hierdie universele substratum van alle dinge, om jou individualiteit te verloor in die panteïstiese Een (TT bl 147, 2). Lewis sien rondom hom die immorele, naïewe, sentimentele, panteïsme. Hy het dikwels gevind dat dit die hoof obstruksie is teen bekering [TWL bl. 421, m]. Eienaardig stel hy dat panteÏsme op die langtermyn vyandig teen natuur is [bl. 400, m].
Positivisme: (scientism)	Waarneming van sintuie is die enigste toelaatbare basis vir presiese kennis en denke. Kan ook die beklemtoning van praktiese bo die ideale wees. Of: wetenskap is nie net meer ’n metode van ondersoek nie. Dit is verhef tot ’n wêreldbeskouing , (scientism). Wat nie deur die wetenskap bekend kan word nie, bestaan nie.
Postmodernisme	Post-modernisme ontken die koue rede en het  ’n  wollerige  toegeeflikheid tot alle waarhede aanvaar.  Geen godsdiens of wêreldbeskouing is beter as ’n ander een nie. Daar is geen objekte waarheid of betekenis nie en mense is vry om  eie waarheid te skep. Hulle kan ook op hul eie manier ’n geskrewe stuk vertolk want dis irrelevant wat die skrywer se oogmerk was. Alle vertolkings is ewe geldig. Dit hang af van jou beskouing. Die mens self is outonoom en definieer self realiteit en maak wat hy wil. Waarheid word gemaak, nie verkry nie. Dis nie daar buite êrens nie, dis ’n sosiale/menslike konstruksie soos al die fisiese dingetjies wat mens aanmekaar timmer. [TT bl. 242]. Feitlik alle beskouings en godsdienste kan hieronder tuis wees behalwe dié wat aandring op slegs eie waarhede.
Pragmatisme	Dis ’n kombinasie van  (1) historisisme—die definisie van idees as produkte van ontplooiende gewoontes (kultuur evolusionisme).    (2) instrumentalisme—die definisie van idees as gereedskap om sosiale doelstellings te bereik. Kultuur evolusionisme word aangebied as geheel en al naturalisties. Maar hul beskouing was nie deterministies nie (dat gemeenskappe onvermydelik deur dieselfde stadia’s van ontwikkeling gaan). Hulle glo in die die “oopheid” van die wêreld. By die laer vlakke van kompleksiteit vind ontwikkeling plaas d.m.v. kanse (soos Darwin), maar by die hoër vlakke, by mense, is “keuse” weer die sleutelwoord. Die onvoltooide, nie-deterministiese wêreld laat ruimte vir mense om realiteit te skep deur hulle vry keuses (TT bl 235). Hierdie idees word gebruik om sosiale doelstellings te bereik.
Realisme:	Waarheid kan ontdek word deur ‘n individu deur sy sintuie  (Descartes, Locke, Thomas Reid).  Lyk my dis eerder ’n kombinasie van empirisisme en realisme, wat staan teenoor die romantiese.
Reduksionisme	Takel enige begrip of ding af tot by sy wetenskaplike onderbou. Reduksionisme is ’n filosofiese term wat begin deur te sê dat, wanneer enige verskynsel ondersoek word, is die wetenskaplike verduideliking die enigste  geldige een wat beskikbaar is. Dit is soos verskillende wetenskappe wat mekaar verduidelik. Psigologie kan verduidelik word kragtens biologie, biologie i.t.v. chemie en chemie i.t.v. fisika. Huidig is die meeste belangstelling daarin dat ook die geestelike is ‘reducible’ na fisika. Toegepas op die manifesto artikel [BA bl. 165, bo] sê reduksionisme dat mense niks anders is as samevoegings van materie en kan daarom verduidelik word i.t.v. atome en molekules [HL bl. 164, m]. Blykbaar is Reduksionisme ook ’n redusering van die komplekse . . . na een gedagte [SL bl. 244, o].
Relativisme (Nie relatiwiteit)	Kennis is relatief, nie absoluut, so ook morele waardes [BA bl. 170, b]. Dit is ’n hoofstroom denke vandag. Niks is waar, alles is toelaatbaar.
Romantisisme	In Romantisisme is morele idealisme hoog gestel –die realiteit van die gees Romantisisme was ‘n reaksie teen die industriële revolusie, teen aristokratiese sosiale en politiese norme van die era van verligting en teen wetenskaplike rasionalisasie van die natuur.
Teleological	In die moderne tyd word die bestaan van ‘ontwerp’ as argument gebruik vir die bestaan van God. Dit is die teleological  argument, wat beteken: die beskouing van dinge as betekenisvol aangepas vir hul doeleindes. Om intelligente ontwerp in die heelal te sien, is om die heelal teleologically te sien. Maar intelligente ontwerp is nie bewys van die “skepping” van dinge nie, net van die ontwerp daarvan. Byvoorbeeld, ou murasies is ‘n bewys van ontwerp, nie van maak/skep van die materie daarvan nie (CH bl. 102, 1).
Utilitarianisme
Verligting:	Met die verligting het die klimaks van outonome rede aangebreek. Verligting het menslike rede as die pad gesien na universele waarheid en universele moraliteit; eerder dít as tradisie, geloof, of openbaring. Met die verligting het die klimaks van outonome rede aangebreek, wat later as wetenskaplike materialisme geïdentifiseer is [TT bl 101,  ].  Daar het eintlik twee skole van filosofiese denke ontstaan, die een vir die outoriteit van die sintuiglike, en die ander een, die outoriteit van die rede, die eerste, empirisisme en die tweede, rasionalisme. Empirisisme: sintuig ondervinding is die enigste bron van kennis. Bou daarop  nadat van alle vorige beskouing ontslae geraak is [volgens Bacon]. Fokus op die feite van die natuur, daaruit kan stellings gemaak word en uiteindelik wette. Die outoriteit van die sintuie. Rasionaliste: Alle kennis is gegrond op rede. Volgens Descartes weet jy jy bestaan. Dis die begin waarop voortgebou moet word. [SL bl 138-139]. Die outoriteit van die intellek.

Uit boek van CS Lewis

Uit die boek van CS Lewis “The Pilgrims regress, Christian reflections en God in the doc” (TWL)

Hierdie is aantekeninge wat vir my interessant was, uit bogenoemde boek. Dis nie na die tyd georden nie, maar sommer net soos wat ek dit geskryf het as ek iets vind. Lewis kan sy standpunte op ’n besondere manier stel. [Willem, 17 September 2013]

Professor DMS Watson het gesê (soos aangehaal in 1943) Evolution is accepted by zoologists not because it has been observed to occur or . . . can be proved by logical coherent evidence to be true,  because the only alternative, special creation is clearly incredible,” Bl 232. Dit is in elk geval ‘n hipotese.

Daar bestaan egter die mite dat—populêre evolusie—dat alles verbeter (eskalasie mite), al is die teengestelde meestal waar in biologiese evolusie. Die evolusie mite is al gestel deur Keats Hyperion amper 40 jaar voor die Origin of Species. Die tragiek van die evolusionêre mite is nooit meer edel gestel as deur Wagner in sy Wotan, en die ‘raptures’ nooit meer onweerstaanbaar as in sy Siegfried. Hy het verstaan wat hy skryf, dat “die drama toon die nodigheid om die noodwendigheid van verandering raak te sien en jouself daaraan te onderwerp, die verskeidenheid, veelvoudigheid en eternal novelty of the Real. Dit is die eerste bewys dat populêre Evolusie ‘n mite is, [bl 231, 232]. 

Biologiese evolusie is ‘n hipotese wat oor veranderings gaan. Die Mite gaan oor verbeterings, van dinge wat voorwaarts en opwaarts beweeg, (alles anders sal geïgnoreer word), dinge soos rede uit skreeue en snorke, organies uit die anorganies, die sterrestelsel uit een of ander soort sop, ens. So sal ook die huidige dinge verder verbeter. Vir hulle wat hiermee groot geword het is niks meer aanvaarbaarder as dat chaos sal verander in orde, dood in lewe, ignorance in kennis ens. [bl. 233, o].

Beskrywing van die onmoontlikheid van kanse wat lewe voortbring [bl. 234-35]—‘n lagwekkende gedagte.

Lewis sê hy hou van mites, en in die sin hou hy ook van hierdie mite. Hy sal dit dus bêre waar hy al sy feetjie mites sit. Maar as mens dink en redeneer is dit alles nonsens. Die teenoorgestelde is waar.

Historisme

Bl 243 Dis waar mense ‘n soort  “innerlike waarheid” agter die gebeure in die geskiedenis kan raaksien deur gebruik te maak van hul natuurlike vermoëns, van intelligensie, geleerdheid ens.--iets bokant die feitelike. Lewis sê dis nonsens.

Diverse

Geloof [bl. 275]. As die Here Jesus praat van ’n geloof groot genoeg om die berg te versit, bedoel Hy nie werklik ’n berg nie, maar wel iets groots. Byvoorbeeld, as ek sê ’n persoon se hart is gebreek bedoel ek tog nie die fisiese nie, maar dat hy ’n geweldige skok gehad het.

Bid in Christus se naam [bl. 277, b].

Bybelse kritiek  Kritici wat beweer dat mense in die tyd wat skrywers geleef het nie so duidelik verstaan het wat geskryf is nie, terwyl dit nou vir moderne mense meer duidelik is, is onsinnig, dwaas. Waar die kritici wonderwerke nie aanvaar nie, is dit maar ’n opinie soos van ’n gewone mens. Honderde kritici se opinies in die verband is niks werd nie.Dit dra geen groter gesag as enig iemand anders nie. Omdat hulle bv. nie voorspellings aanvaar nie, beweer hulle altyd dat dit op ’n later datum plaasgevind het en dus nie voorspel was nie [bl. 284].

Lewis het ondervinding van hoe verbygaande die ‘sekere gebruike’ van moderne geleerdes is, hoe gou dit ophou om modern te wees. . . Daar was bv. Engelse geleerdes wat bereid was om Henry VI op te kerf in ’n halfdosyn skrywers, maar dit word nou nie meer gedoen nie. . . Daar is teorie op teorie op teorie. As die eerste een ’n waarskynlikheid het VA 90%  en elkander dieselfde dan is die uiteindelike waarskynlikheid baie klein [bl. 286]. . . hoe sal jy weet dat iets simbolies is as jy nie onafhanklike toegang het tot  die gebeure  om vas te stel nie [bl. 288 m].

Ptolemy het reeds gesê dat “die aarde in verhouding tot die afstand van die sterre, het geen beduidende grootte en moet hanteer word as ’n wiskundige punt [bl. 350, b].

Lewis sê dat die moderne wetenskap het nader gekom aan die skepping deur te aanvaar dat daar ’n begin was. Vroeër is geglo dat dit van altyd af bestaan het [bl. 322]. Natuurwette het nooit iets voortgebring nie, dit is net die patroon hoe gebeurtenisse plaasvind. Die bron wat dit aan die gang sit moet elders gesoek word [bl. 352].

Wetenskap is studie van die natuur. Hoe kan jy vasstel dat daar iets buite die natuurlike is, as jy die natuur bestudeer?[bl. 348]

The Grand Miracle! Moet gelees word [bl. 354].

Bybel die waarheid

Evangelie nie mite [bl. 368].

Dit is moeilik om voor ’n gehoor die waarheid van die Christen boodskap tuis te bring want hulle dink gewoonlik jy beveel dit aan omdat dit “goed” is. Dit is baie belangrik om die waarheid te beklemtoon, elke keer as die vrae jou in ander rigtings druk. Daar is nie iets soos matig waar nie. Dis of heeltemal waar of vals. As dit vals sou wees is dit van geen belang nie. Maar heeltemal waar is dit van oneindige belang [bl. 368].

Gebed

Pascal het gesê dat God gebed ingestel het om Sy skepsels te gee die waardigheid van verband tussen oorsaak en resultaat. Die Here het aan mense die waardigheid gegee om die gang van gebeure op twee maniere te beïnvloed (1) aksie (om positief te werk of of om jouself kwaad aan te doen), en (2) gebed, binne die perke van God se oorhoofse plan. Gebede word nie altyd, in die oppervlakkige sin, beantwoord nie—nie omdat dit te swak is nie, juis omdat dit te sterk is.  Wanneer dit werk werk dit sonder beperking van ruimte en tyd [bl. 371-372], daarom kan dit gevaarlik wees.
    

Goeie lewe sonder Christus?

Daar is wat op die oog af voorbeeldige lewens gehad het, soos Sokrates of Confucius en ander, wat nie geweet het waaroor die lewe gaan nie en ook nie van die Christen boodskap nie, maar dis anders vir persone wat vandag sulke vrae vra.

In die Christen boodskap word aanspraak gemaak op die volle waarheid; dus nie ’n soort patente medisyne wat jou sal help en wat goed vir die gemeenskap is nie. Dit verskaf feite oor die mens, oor die heelal en alles wat daar is [bl. 373, m]. Dit lyk dus dat die persoon wat die vraag vra nie wil ondersoek om te weet of dit waar is of nie. Dit is soos iemand wat nie na sy bankstaat wil kyk nie omdat hy bang is wat hy daar sal sien. So ’n gedrag sprei deur die hele lewe—wil probleme weg skuif, ’n stomp word van sy geestelike skerpsinnigheid. Hy het sy geestelike maagdheid verloor [bl. 375, m].

Net moraliteit is nie die einde nie. Dit word nie oorboord gegooi nie, maar in die goddelike lewe ingesuig. Ons word nuut gemaak—kinders van God!

Die idee om ’n goeie lewe te hê sonder Christus is gebaseer op ’n dubbele fout: ons kan dit nie doen nie en tweedens, deur die ‘goeie lewe as doelstelling te hê mis ons die hele punt van bestaan [bl. 376]!

Islam is die grootste van die Christen sektes en Boeddhisme is die grootste van die Hindoe sektes [bl. 369, b]. En beide is eenvoudiger as waaruit hul stam [bl. 221,o]. Materialisme is ’n filosofie vir seuns. Die suiwer morele sisteme soos Stoïsisme en Konfusianisme is filosofië vir aristokrate [bl. 221].

"Dik" en "dun" godsdiens in beide Hindoeïsme en Christendom. Die dik van Lewis is blykbaar die meer oordrewe imosionele [TWL bl. 369].

 Eienaardig stel hy dat panteÏsme op die langtermyn vyandig teen natuur is [bl. 400, m].

Rousseau, die vader van die totalitarians, het gesê, van die Christendom, “ ek weet van niks meer teen die sosiale gees nie.” (I know nothing more opposed to the social spirit). Lewis suggereer hier ook dat Christene neig om meer kinders te hê as ander wat dan uiteindelik dinge sal regkry [bl. 380].

In Boeddhisme is die leerstelling van onsterflikheid sentraal, maar daar is niks spesiaal godsdienstig aan nie [bl. 387]. Juis verlossing van onsterflikheid, nie uitgelewer te word aan reïnkarnasie is die werklike kern van hul boodskap. Die bestaan van gode is nie noodwendig ontken nie, maar is van geen godsdienstige belang nie. In stoïsisme is godsdienstige kwaliteit en onsterflikheid veranderlikes, maar wat nie verander in direkte verhouding nie. . . Met die Christengeloof het God die mense eers opgelei om Hom te ken en lief te hê en dan later—die belofte van onsterflikheid. . . hierdie is heilige paradokse wat nie te gou aan die menslike geslag vertel moet word nie.

Deur enigsins te dink beteken dat dit nie ’n natuurlike aksie is nie [bl. 393, m].

Islam en  Godsdiens sonder dogma [bl. 394, b, ook bl. 395].

Eienaardig stel hy dat panteïsme op die langtermyn vyandig teen natuur is [bl. 400, m]. 

’n Uiteensetting van waarom die Evangelie nie mite is nie [bl. 406, o]. Dit is nie kunstig genoeg om mites te wees nie. Uit ’n verbeeldings oogpunt is dit lomp (clumsy), dinge word nie reg opgewerk nie. Min word gesê van Jesus se lewe en persone wat ’n legende opbou sal nie toelaat dat dit gebeur nie. Daar is niks in die literatuur van oudheid wat soortgelyk is aan die Vierde Evangelie nie, selfs nie eers in die moderne tyd nie, tot omtrent 100 jaar gelede toe die realistiese roman geskryf is nie. Die kuns om ’n ontoepaslike handeling te skep wat ’n gebeurtenis in verbeelding meer moet beklemtoon is moderne kuns. Die enigste verklaring is dat die persoon wat dit geskryf het dit moes gesien het.

Wonderwerk: Inmenging/ingryping by die natuur deur ’n bonatuurlike wese [bl. 420,b]. Dit is foutief om te sê dat ’n wonderwerk is die afbreking van natuurwette.

Lewis sien rondom hom die immorele, naïewe, sentimentele, panteïsme. Hy het dikwels gevind dat dit die hoof obstruksie is teen bekering [bl. 421, m].

Eersterangse kennis van iemand wat geskryf het, in die verlede, is beter as tweede of derderangs deur ander latere skrywers. Dis makliker en genotvoller.  Lees dus ook boeke van die oudheid. Baie interessante inligting oor skrywers word gegee in “On the reading of old books” bl. 434.

Vandag word baie uitsprake gemaak oor onderwerpe waar die skrywer nie ondervinding van het nie. Hoe kan jy praat oor liefde, godsdiens, moraliteit, ens. as jy nie binne-in gewees het nie [bl. 443}.

Lewis oor sy bewuswording van Christen wees: “Ek sou sê die grootste dwingende aksie is ook die vryste aksie. Wat ek daarmee bedoel, is dat geen deel van jou buite die aksie is nie. Dit is ’n paradoks, wat ek probeer verduidelik het in ‘Surprised by joy’ dat ek besluit het, maar dat dit werklik nie gelyk het of die anders kon wees nie [bl. 477, o].

Solank die Christendom baie aanhangers het deur die beeld van net soete goedheid en liefde sal daar nie veel opposisie wees nie. Ons moet onthou dat enigeen wat Christenskap aanvaar, wat ’n mate van belangstelling daarin het en selfs ’n groeiende intellektuele aanvaarding het, is heeltemal anders as bekering. Bekering vereis ’n verandering van die wil, wat ‘in the last resort’ nie sal verander sonder die inwerking van die bonatuurlike.

. . Dis eintlik die evangelis prediker wat die groot rol speel en ons ‘intellektueles’ sal nie veel regkry nie, al het ons ’n rol. . . Ons moet verder onthou dat ’n wydverspreide lewendige belangstelling in ’n onderwerp is presies wat mode is. En die aard van modes is dat dit nie hou nie. Hy noem ’n paar sulke modes in beskouings wat by Oxford maar kort tydjies gehou het. Dis soos dit gaan met met alle bewegings, modes, intellektuele beskouings en ander. . . Maar ’n Christen beweging bestaan ook uit iets stewiger as net die oppervlakkigheid van smaak. . . Gewoonlik  is daar aanvanklik niks teen ’n Christen beweging nie, maar later as die werklike betekenis van die Christen aanspraak, totale oorgawe, die pure kloof tussen die natuurlike en die bo-natuurlike, duideliker is, voel mense ‘beledig.’ Mense hou al minder van jou, naderhand haat hulle. Dan sal dit Christene dit begin ontgeld deur werk te verloor ens. [bl. 449-450].